Kris Kuppens en Arlon Luijten Henriëtte Hustinx prijs / prize
Juryrapport
Theater gaat over het leven, maar het leven gaat niet over theater. Met de voordracht van de Henriëtte Hustinxprijs 2005 heeft de jury gezocht naar de combinatie van het theater en het leven. Het mooie van theater is dat het leven zich gedurende een korte periode in verhevigde vorm aan ons voltrekt. We beleven onze eigen vragen en we ontdekken nieuwe vragen: vragen die we nog niet gesteld hadden. De kunst is geen getrouwe kopie van de werkelijkheid, de kunst en het theater gaan verder. Het tragikomische werkstuk dat elk individu van zijn leven maakt, krijgt in het theater de allure van een heuse tragedie, van een knetterende komedie, van een kortstondige remedie.
14 projecten dongen dit jaar mee naar de Henriëtte Hustinxprijs: een fantastische stimuleringsprijs voor jonge talentvolle theatermakers die een eigen initiatief ontwikkeld hebben.
Drie zijn er genomineerd, te weten:
De MeningenMachine
Een methode om op korte termijn theater te maken over de actualiteit. Door Martijn van der Veen, Jacomine de Visser, Eva Zwart en Jibbe Willems
Unabomber
Een voorstelling over de vraag in hoeverre de Westerse idealen niet zijn verworden tot lege begrippen en illusies. Door Jeroen de Man, An Hackselmans, Joris Smit en Roel Swanenberg
Kadetje Verzetje
Een voorstelling over het kleine verzet van de gewone man. Door Kris Kuppens en Arlon Luijten
Om met de laatste te beginnen:
Kris Kuppens en Arlon Luijten, beiden afgestudeerd aan de part time opleiding tot docent/regisseur in 2003 presenteren met hun project ‘Kadetje verzetje’ een subtiele zoektocht naar het verzet van de kleine man. Ogenschijnlijk machteloos en onbeduidend, maar het zijn de eerste rimpelingen in de vijver die een woeste vloedgolf kunnen veroorzaken. Zal dat ook echt gebeuren? Kris en Arlon hebben gekozen voor een project gebaseerd op sterke vormkeuzes, voor een theatertaal die een alliantie aangaat met principes uit de installatie- en performancekunst. Helder en stuwend in de thematische keuze, uitdagend en experimenteel in de theatrale taal.
Jeroen de Man, An Hackselmans, Joris Smit en Roel Swanenberg, allen eindexamenstudenten van de acteursopleiding, presenteren een project Unabomber. Na twee eerdere projecten die zij onder de naam de Fundo’s tijdens hun studie maakten over het onderwerp ‘fundamentalisme’ hebben zij hun aandacht nu gericht op het ‘occidentalisme’. Het occidentalisme kenmerkt zich door het onmenselijke beeld van het Westen zoals dat door zijn vijanden wordt geschilderd. Het is een vorm van destructie gekant tegen de Westerse stad, de Westerse geest, het wereldwijd kapitalisme, de gevestigde bourgeoisie en de ongelovigen. Occidentalisme verwerpt de verworvenheden en waarden die wij Westerlingen als hoogste goed ervaren. Industrialisatie, liberalisme, individualisme en kapitalisme zien zij als de pijlers van een zielloze, ontwortelde, onbeduidende, materialistische en aan mode verslaafde maatschappij. Deze stelling is voor ons Westerlingen op zijn zachtst uitgedrukt provocerend (de gewelddadigheden die het occidentalisme al heeft uitgelokt buiten beschouwing gelaten) en roept om verdediging van onze politieke, religieuze en intellectuele vrijheid. Maar op andere vlakken roept het discours dan weer op tot een kritische houding ten aanzien van onze Westerse levenswijze. Vooral dit laatste interesseert de fundo’s.
Kortom, een sterk en actueel thema, gemaakt door een viertal acteurs die tijdens hun studie bewezen hebben met elkaar verrassend en aansprekend theater te kunnen maken. Overigens: het project Unabomber dient op een schroothoop gespeeld te worden, op festivals voor een divers publiek!
De MeningenMachine ten slotte is een project van Martijn van der Veen, Jacomine de Visser, Eva Zwart en Jibbe Willems, afgestudeerd aan de acteursopleiding en theatermakersopleiding in 2004. De MeningenMachine is een methode om op korte termijn theater te maken over de actualiteit. Een even moedig als moeilijk project, omdat theater niet het medium van de reactie maar van de reflectie is. Daar hebben de makers overigens terdege rekening mee gehouden in hun projectvoorstel. De actualiteit is niet de waan van de dag, stellen zij in hun dossier en de MeningenMachine moet geen mening verkondigen, maar de MeningenMachine trekt alles in twijfel. De MeningenMachine wil ontregelen. Via de kop de onderbuik en via de onderbuik de kop. De MeningenMachine wil niet ontregelen om tot slot een eigen mening te programmeren, de MeningenMachine wil niet ontregelen om mensen alleen maar met een onbehaaglijk gevoel de straat op te sturen, de MeningenMachine wil ontregelen om het publiek aan het twijfelen te krijgen: twijfel is het beginpunt van al het denken – voor wie iets zeker weet staat de mening vast.
De jury heeft bewondering voor zoveel moed en moed moet beloond worden, te meer omdat de meningenmachine ook geprojecteerd wordt als een methode: een methode om geëngageerd theater te maken. Alle drie de nominaties getuigen van een groot engagement. Een wezenlijke verbondenheid van de theatermakers met hun wereld, met hun publiek met hun mens zijn in deze wereld. Daarmee logenstraffen zij eens te meer de nog zo vaak gehoorde oprisping dat jonge kunstenaars met hun rug naar de wereld staan. Niets is minder waar. En het wordt hoog tijd dat deze wereld, dat onze samenleving dit creatieve kapitaal erkent en de combinatie van maatschappelijk engagement en artistiek ondernemerschap daadwerkelijk ondersteunt.
De jury van de Henriëtte Hustinxprijs 2005 is daarom bijzonder ingenomen met de mogelijkheid die de Hustinx-stichting haar biedt om één van deze projecten als laureaat voor te dragen en zij roept op deze plek en op dit moment andere partijen op om dit goede voorbeeld te volgen, want alle genomineerde projecten verdienen het om gerealiseerd te worden. U heeft goud in handen.
Als verliezerspremie wil de Toneelacademie Maastricht een symbolisch bedrag van € 250,- per project ter beschikking stellen om de eerste administratiekosten te dekken en vooral om te stimuleren om bij elkaar te komen en door te gaan.
Uiteindelijk heeft de jury van de Henriëtte Hustinx-prijs een winnaar benoemd: Kadetje Verzetje. Een voorstelling over het kleine verzet van de gewone man. Door Kris Kuppens en Arlon Luijten Een project dat in het oog springt door de trefzekerheid in vorm en inhoud, de uitdagende theatrale keuze en de menselijke maatvoering in het concept. Het projectvoorstel getuigt tevens van praktische en organisatorische rijpheid. En het is - het zal u niet verwonderen - theater dat over het leven gaat.
Leo Swinkels, juryvoorzitter