Stany Crets toneelschrijvers / playwrights
De twee prijswinnaars van de Edmond Hustinxprijs voor toneelschrijvers 2002, Stany Crets uit Vlaanderen (l) en Carel Donck uit Nederland (r).
Stany Crets werd geboren te Turnhout (België) op 11 december 1964. Na zijn middelbare studies volgde hij een acteursopleiding aan de Studio Herman Teirlinck te Antwerpen, waar hij in 1989 afstudeerde.
De Vlaamse juryleden: Toon Brouwers (voorzitter en verslaggever), Ignace Cornelissen, Paul Koeck.
Juryrapport
Als acteur en regisseur was hij werkzaam bij diverse gezelschappen, onder meer in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg te Brussel, 't Gebroed, en de Blauwe Maandag Compagnie te Antwerpen, bij het Mechels Miniatuur Theater te Mechelen en het Nederlands Toneel te Gent. Hij speelde tevens in diverse langspeelfilms, onder meer in 'Manneken Pis' (Van Passel) en 'Alles moet weg' (Verheyen). Via de televisie werd hij erg populair dankzij zijn optreden in de comedy-reeks 'Raf en Ronny Show', en in de spitse zogenaamde talkshow 'Debby en Nancy Laid Knight'. Bij deze shows en een aantal andere, was hij tevens (co-)auteur.
De jury apprecieert dat Stany Crets, samen met zijn partner Peter Van den Begin, het genre van de populaire, ontspannende en volkse televisieshow op een hoger niveau wist te brengen.
Het is echter vooral wegens het schrijven van een aantal verrassende en boeiende theaterteksten, dat de jury Stany Crets heeft voorgedragen als laureaat van de Edmond Hustinxprijs voor toneelschrijvers 2002.
Sedert 1993 heeft Stany Crets zich immers fel doen opmerken als auteur van theaterstukken, die een breed publiek konden aanspreken. ‘Och Mengs’ werd gecreëerd door 't Gebroed, 'Vrijen met Dieren' en 'Faeces' door de BMCie, 'Oud Papier' en 'Hok' door het MMT, telkens in zijn regie.
'Och Mengs' handelt over de confrontatie van vader Claessens, met zijn drie kinderen. Sedert een aantal jaren spreekt hij niet meer met hen. Nu heeft hij hen uitgenodigd, om zijn testament voor te bereiden. De kinderen vertellen de vader wat er alles is misgegaan tijdens hun leven, en welke rol hij daarbij heeft gespeeld. De vader vernedert de kinderen, spot met hen, daagt hen uit om hem neer te schieten. Tot er uiteindelijk een schot valt. Een stuk met spanning en humor, een volkse tragikomedie.
'Vrijen met Dieren' toont een echtpaar dat reeds tien jaar getrouwd is, waarbij de partners een beetje op elkaar zijn uitgekeken. Ze krijgen het bezoek van hun vriend, die er allerlei fantasmen op nahoudt, maar deze blijkbaar nooit in daden omzet. De vrouw tracht hem te verleiden. Wanneer de volgende ochtend de buren langskomen, begint het spelletje opnieuw. Maar de auteur laat in het midden, of de personages hun wensen en verlangens in werkelijkheid beleven, of enkel in hun fantasie. Een stuk over diverse aspecten van de liefde.
'Faeces' is een Latijns woord dat 'uitwerpselen' betekent, maar dat hetzelfde klinkt als 'feestjes'. En daar handelt dit theaterscenario over: over de feestjes die in Vlaanderen bij zovele kerkelijke gelegenheden (geboorte, eerste en plechtige communie, huwelijk etc.) worden georganiseerd. Die deftig beginnen, maar orgiastisch kunnen eindigen. Waarna enkel nog wat 'faeces' overblijven. Een burleske, met vele reminiscenties aan zowel Breughel als Ensor en De Ghelderode.
'Oud Papier' toont ons een ouder echtpaar, wier samenleven blijkbaar aaneenhangt met halve waarheden en hele leugens. Samen met een huisvriend, vormen man en vrouw een rustig 'ménage à trois'. Ze hangen samen als oud papier, dat aan elkaar is vastgeklit. Maar bij het opruimen van een kamer komt via een oud dagboek en een vergeelde doodsbrief het verleden weer boven, en ontploft het hele zaakje. Een sociaal drama, dat voortdurend overspringt van ernst naar humor.
'Hok' is een gangsterverhaal: vier kleine criminelen zijn door een geheimzinnige opdrachtgever, die zich 'kolonel' noemt, ingehuurd voor een opdracht. In een verlaten loods dienen ze een hok te bouwen. Het moet dienen om een nog onbekende op te sluiten, en te folteren. De vier geraken over hun toeren door kleine ongemakken en conflicten. Wanneer eindelijk de opdrachtgever arriveert, is er echter geen gegijzelde... Dit stuk, met verwijzingen naar zowel Pinter als Pirandello, heeft een erg grimmige sfeer, en hanteert een erg wrange humor.
De theaterteksten van Stany Crets handelen op een toegankelijke manier over herkenbare problemen. Toch hebben zij ook een meervoudige gelaagdheid, en zijn ze doorspekt met een originele, nu eens bittere en dan weer burleske of absurde humor. De volkse taal die hij hanteert wordt daarbij niet gebruikt ter wille van de pittoreske of folkloristische elementen, maar om de authenticiteit en de kracht van de specifieke taal. Zijn manier van theaterschrijven komt voornamelijk intuïtief en impulsief over: hij wil theater maken, waardoor je geraakt en geëmotioneerd wordt.
In enkele interviews heeft Stany Crets gezegd niet goed te begrijpen waarom zijn theaterteksten door commentatoren als ‘volkstoneel’ worden gecatalogeerd. Hij vindt het normaal dat theater liefst voor zo veel mogelijk volk wordt gespeeld... Toch waardeert de jury van de Hustinxprijs ten zeerste dat Stany Crets met zijn theaterteksten het genre van het volkse toneel een boeiend vernieuwd leven heeft ingeblazen.